Opgroeien en opvoeden is uitvinden. Kern is steeds: wat heeft deze jongen, dít kind nú nodig. Behandel jongens en meisjes gelijk waar mogelijk en verschillend waar nodig.
ACTUEEL:
Boldcast, ‘Wat heb ik meegemaakt en wat heb ik mee gemáákt’: een reis naar volwassenheid https://www.youtube.com/watch?v=RvGnopKERgo
Adolescence. Handreiking en 10 TIPS om met kinderen te praten over radicale influencers.
(Update 17-11-’25)
Wat betekent het wanneer je als jongen bent geboren?
De afgelopen jaren was er terecht veel aandacht voor meisjes, vrouwen, LHBTIQ+ en allerlei minderheden, maar hebben we jongens niet overgeslagen of vooral in bedwang gehouden? Welke ge- en verboden krijgen zij zoal? Wat betekent het om als jóngen te worden geboren, op te groeien en uiteindelijk man te worden? Wie helpt je daarbij? Wie zijn je voorbeelden? Hoe leer je je eigen energie te hanteren in jouw wereld? Hoe kun je man worden zonder te moeten voldoen aan beperkende mannencodes? ‘Zo op het oog hangen er slechts een paar jasjes in de kast, maar niet een die past of ze wijken erg af van de gebruikelijke’; dus kies je er maar een die gangbaar is en gaat je houding en gedrag aanpassen. Zelf beperkt ga je dan anderen beperken, maar echt gemakkelijk zit het zelden.
De vraag aan volwassenen
Wat vraagt dat van ons, volwassenen? Met name ook vaders. Hoe kunnen we jongens helpen zich te oriënteren op hun toekomst, hun talenten te ontdekken, verantwoordelijkheid te nemen, empathie én kracht te ontwikkelen en zich te verbinden met anderen?
De basis is eenvoudig, maar niet vanzelfsprekend: geef jongens aandacht, echt live contact i.p.v. via AI-bots. Probeer oprecht te luisteren naar wat hen bezighoudt, toon nieuwsgierigheid en verwondering. Ga zo in gesprek dat je hen ook beréikt. Help hen emotioneel volwassen te worden, taal te ontwikkelen, plannen te maken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. Bied alternatieven voor de dwaalsporen van influencers als Andrew Tate. Doe iets samen, want praten gaat vaak beter in actie. Wees voorbeeld, spiegel en gids. En vraag hen: wat heb jij te bieden, en wat heb jij van anderen nodig?
“Als verantwoordelijke mensen echte problemen niet aanpakken, zullen onverantwoordelijke mensen ze uitbuiten.” (Richard Reeves). Daarom zijn juist vaders, leraren en andere nabije mannen de belangrijkste influencers — door aanwezigheid, voorbeeld, nabijheid en live contact.
Gelijkwaardigheid als uitgangspunt
Aandacht voor jongens vertrekt vanuit gelijkwaardigheid tussen jongens en meisjes, en voor iedereen die zijn sekse of gender op eigen wijze invult. Dus ook: actief verzet tegen elke vorm van geweld of machtsuitoefening over vrouwen en LHBTIQ+ personen.
Hoe gaat het met jongens?
“Hoe gaat het met je? Oh, goed…”. Op het eerste gezicht vaak ok. Maar achter dat beeld schuilt veelal een andere werkelijkheid. Ze presteren gemiddeld lager in het onderwijs, maar scoren hoger op ongelukken, middelengebruik, (kleine) criminaliteit en suïcide. Jongens bluffen — soms ook tegen zichzelf — en zwijgen over wat kwetsbaar maakt, hebben daar vaak geen woorden voor. Daarmee isoleren ze zich en ontzeggen zich vele mogelijkheden.
De beroemde Netflix-serie Adolescence over een jongen die een meisje neersteekt toonde treffend het krachtenveld waarin veel jongens opgroeien: ouders die hun best doen maar soms machteloos zijn, een school die hen niet altijd begrijpt, en sociale media vol giftige rolmodellen. Het laat zien hoe belangrijk samenwerking is tussen ouders, scholen en buurten: it takes a village to raise your children.
Kijken met verwondering
Kijk waarderend naar wat jongens al kunnen. Zie hun plezier, hun humor, hun pogingen om iets van het leven te maken. Dat opent de deur naar contact. Achter botte taal en storend gedrag schuilen vaak onzekerheid en beperkte overlevingsstrategieën. Agressie staat soms voor verborgen depressie. De vraag is dan niet: “Wat is er mis met hem?” maar “Wat heeft hij nodig om zich goed te voelen en te groeien?”
De kern is hoe jongens reëel zelfvertrouwen ontwikkelen in gelijkwaardige relaties met anderen. Ze hebben contact, steun, grenzen en feedback nodig, soms ook confrontatie, maar vooral nieuwsgierigheid en verwondering. Moraliseren helpt niet, werkt averechts; laat zien wat wél kan. Vertel niet alleen wat niet mag, maar zoek samen uit wat mogelijk is. Stel niet te hoge verwachtingen, ze zijn nog niet volwassen, zelf heb je het ooit ook allemaal moeten leren. Waar is hij nú en hoe kan hij vandaaruit verder komen.
Zin, energie en richting
Hoe vinden jongens zin in hun bestaan? Waar lopen ze warm voor, wat raakt hen? Veel jongens botsen op verwachtingen die niet bij hen passen: een schoolsysteem dat hen onvoldoende aanspreekt, lesstof die niet boeit, een mannelijkheidsbeeld dat ze niet kunnen waarmaken, of een toekomst die onzeker voelt.
Fouten maken hoort daarbij, zoveel als nodig is — als ze er maar van leren, anders zijn ze voor niets geweest. Schuchter of extravert, elke jongen is van waarde, heeft iets te bieden. Ze hebben anderen nodig, maar ook ruimte om zelf te ontdekken wie ze zijn. Ze kunnen leren hun emoties serieus te nemen, onder woorden te brengen, maar ook te leren hanteren, hun energie constructief te gebruiken, vriendschappen te sluiten, lief te hebben, zich te verbinden en te groeien.
De voorbeelden die ze krijgen zijn vaak te beperkt. “Laat je niet kennen!” — wat een rampzalig advies voor wie nabijheid en verbinding zoekt… Rolmodellen als Trump, Tate of Baudet verleiden met regressieve beelden van mannelijkheid. Jongens hebben echter meer in hun mars. Ze moeten hun lijf en emoties leren kennen, impulsen leren beheersen en verantwoordelijkheid gaan voelen voor keuzes en daden. Zo ontwikkelen ze een innerlijk kompas.
De lange weg van rijping
Jongens rijpen gemiddeld wat trager dan meisjes. Ze zijn speels, de eerste tien, twaalf jaar ook fysiek en emotioneel kwetsbaarder, maar krijgen vaak minder steun en ervaren meer druk om ‘sterk’ te zijn. Hun hersenen ontwikkelen zich anders: ruimtelijke oriëntatie, beweging, durf en experimenteren ontwikkelen zich eerder, taal, empathie en planning later, zo ook de integratie van al die functies. Door iets mee te maken máken ze ook de daarvoor nodige nieuwe verbindingen. Ze leren veel door spel, trial and error, ‘boem is ho!’. Gun ze hun fouten en bespreek ze open met hen.
Dat vraagt tijd. Betrokken actief vaderschap, goede opvoeding en onderwijs kunnen het verschil maken: waarden voorleven, informatie aanreiken, perspectieven schetsen, grenzen stellen, fouten zien als leermoment. Jongens hebben modellen nodig die vooral gidsen, niet oordelen.
De veranderende rol van mannen
De traditionele voordelen van het patriarchaat hebben een keerzijde: afstand tot gevoel, partner en kinderen, eenzaamheid, gebrek aan betekenis, weinig intimiteit: de achterkant van het patriarchaat. Echte emancipatie van mannen en vrouwen is geen strijd, maar gezamenlijke bevrijding.
Jonge mannen staan voor de uitdaging om ‘de binnenkant van de male box’ te onderzoeken — hun verlangens, angsten, schaamte en dromen — en verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. Samenwerken met vrouwen en met iedereen die zijn sekse of gender op eigen wijze invult, is de weg vooruit.
De tijdgeest
We leven in een tijd van polarisatie en onzekerheid. Jongens voelen dat. De woningmarkt, klimaatproblemen en snelle technologische veranderingen vergroten hun onrust. De ‘invisible hand’ van de ‘vrije’ markt heeft zijn hand al lang overspeeld. Niets mis met ambitie en flinke inspanning maar veel mannen werken keihard om met de opbrengst ervan te kunnen compenséren voor wat dat harde werk hen kóst. Het beeld van concurrerende hamsters in de tredmolen.
Sommigen zien juist nieuwe mogelijkheden: meer gelijkwaardigheid, ruimte voor gevoel en betrokkenheid bij zorg en opvoeding, voor de sociale impact van hun werk, samenwerking. Anderen klampen zich bij gebrek naan oriëntatie vast aan oude codes van stoerheid, macht en controle. Maar de macht denkt niet na over zichzelf… Zij maskeren verdriet met woede, verdoven zichzelf met agressie, porno of vluchtgedrag. De coronacrisis heeft hun kwetsbaarheid vergroot; extreme stromingen maken daar misbruik van.
Jongens uiten verdriet vaker in boosheid, in afreageren of afsluiting dan in woorden. De vraag is: wat hebben zij nodig om empathie te ontwikkelen en hun energie positief te gebruiken? Het is essentieel dat zij leren praten over wat hen bezighoudt, dat geeft hen ook zelf grip — alleen lukt het niet. ‘De enige stomme vraag is de vraag die je niet stelt’. Ze hebben volwassenen nodig die open vragen stellen, luisteren, bemoedigen en richting geven.
Verschil mag bestaan
Geen jongen is hetzelfde. Vermijd stereotypen, maar ontken sekseverschillen niet. De uitdaging is om verschillen te erkennen zonder ongelijkheid te bestendigen — ook voor wie buiten de binaire indeling valt.
Kijk met jongens naar de toekomst: wat heeft die hén te bieden, en wat kunnen zíj bijdragen? Besef wat ze meekrijgen, welke voorbeelden ze volgen, hoe grillig hun ontwikkeling verloopt. Dat vraagt aandacht, geduld en vertrouwen.
Verwondering en contact
Vraag naar wat hen boeit. Wat zijn hun vragen, hun dilemma’s? Heb oog voor hun zoektocht naar zin, hun energie, hun dadendrang. Geef aandacht aan empathie, taal, reflectie en communicatie. Fouten horen erbij, ook als opvoeder — weer: “heb je fouten lief, leer ervan anders zijn ze voor niets geweest.”
Volwassenen kunnen het verschil maken door contact, humor en betrokkenheid. Wees duidelijk, maar ook verwonderd. Heb plezier in jongens in al hun verscheidenheid — dan geven zij dat plezier terug.
Voorbeelden en onderwijs
Poog een goed voorbeeld te zijn. Zoek samen oplossingen, inspireer, stel grenzen waar nodig, maar geef vooral vertrouwen en feedback. Help jongens zich los te maken van oude sekserollen, zich te verzetten tegen geweld en samen te werken aan een wereld waarin ieder zijn sekse zelf mag invullen.
Naast ouders heeft het onderwijs hierbij een sleutelrol. Veel jongens voelen zich niet aangesproken door de huidige schoolcultuur en missen aansluiting. Hoe kunnen we hun talenten beter zien, hun plezier aanspreken, hun betekenis voor anderen versterken? Dat begint met zien wie ze werkelijk zijn, dán zijn onderwijzers en docenten de échte influencers.
Tot slot
Jongens zijn geen probleemgroep, maar een onmisbare helft van de toekomst. Ze vragen om aandacht, ruimte, uitdaging en verbinding — niet om gered te worden, maar om gezien te worden.
Laat hen niet vastlopen in oude beelden van mannelijkheid, maar moedig hen aan tot groei, kwetsbaarheid, samenwerking en zelfreflectie. Want pas als jongens leren mens te zijn — met gevoel, kracht en verantwoordelijkheid — kunnen ze mannen worden die van betekenis zijn.
Lauk Woltring
Initiatiefnemer van Jongens in Balans
Voor een ‘quick view’ zie overzicht items onder achtergronden(zie bovenbalk). Op de sitemap vindt u allerlei aspecten en mijn aanbod uitgewerkt. Zie onder thema’s o.a. (link ->) pagina over onderwijs en onder achtergronden (link met veel tips ->) Communicatie met opgroeiende jongens.
